RUSTICA bezoekt een familieboerderij

In juni 2023 verwelkomden we Guillermo Pena Chipatecua in Leuven. Guillermo is onderzoeker bij de alliantie van Bioversity International en het Internationaal Centrum voor Tropische Landbouw (CIAT), een RUSTICA partner.

We wilden Guillermo een aantal boerderijen in Vlaanderen laten zien. Omdat het onmogelijk is om de diversiteit van de Vlaamse landbouwsector in één namiddag te tonen, werd ervoor gekozen om enkele familieboerderijen in Tienen te bezoeken, op 20 km van Leuven. Tienen is bekend voor zijn suikerfabriek (Tiense Suikerraffinaderij), die deel uitmaakt van Südzucker.

Begin jaren ´50 verhuisden Remi Avermaete en Simonne Goossens van (Evergem) Gent naar Tienen. Ze runden een boerderij en een huishouden van zeven kinderen. Meer dan 70 jaar later vinden we de tweede, derde en vierde generatie terug op het land (terwijl er een vijfde generatie rondkruipt). Het gaat nu om drie afzonderlijke boerderijen, op loopafstand van elkaar. Naar Belgische normen zijn het grote boerderijen, met elk meer dan 400 hectare land dat wordt bewerkt. Ze staan voor dezelfde uitdagingen, ervaren gelijkaardige knelpunten, maar er zijn ook interessante verschillen in de strategieën van de drie boerderijen.

Profielen van boerderijen

Stijn Avermaete combineert akkerbouw met fruitteelt. Hij heeft zwaar geïnvesteerd in precisielandbouw. Hij gebruikt GPS-technologie en geavanceerde software om zijn land te monitoren. Op deze manier kan hij de inputs verminderen en tegelijkertijd een hoge opbrengst behouden. Hij past geen grondbewerking toe. Hij toont ons verschillende afdrukken van gegevens over de gezondheid van de bodem en legt ons de administratieve last uit die op boeren wordt gelegd. Als je concurrerentieel wilt blijven in de sector, moet je investeren in innovatie en technologie.

Voor zijn appelboomgaard heeft Stijn onlangs de overstap gemaakt van conventioneel naar biologisch. Het meeste werk in de boomgaard werd gemechaniseerd, van snoeien tot oogsten. Zijn oogst wordt verkocht voor verwerking. Daarnaast heeft Stijn geïnvesteerd in een wijngaard en heeft hij verwerkingsfaciliteiten op zijn boerderij.

De volgende stop was slechts 300 meter verderop, bij de boerderij waar Philippe Avermaete samen met zijn vader op de boerderij werkt. Op deze boerderij wonen vier generaties samen. Philippe’s vrouw Nele zorgt voor de communicatie en ontwikkelde een website https://beenshoeve.wordpress.com. Ze post regelmatig de activiteiten op de boerderij op Instagram. Het is een akkerbouwbedrijf dat onder andere suikerbieten, aardappelen en tarwe produceert. En hoewel Philippe’s vader – enkele decennia geleden – deelnam aan het internationale kampioenschap ploegen, heeft Philippe met succes geen grondbewerking geïntroduceerd op de boerderij. Ze investeren in moderne machines die een aanzienlijke return on investment hebben, zowel op economisch als op ecologisch vlak. Ze hebben ook een grote opslagplaats om mest op te slaan. Philippe hoopt ooit ook dieren op de boerderij te hebben, waardoor de hele boerderij meer circulair wordt.

Een laatste stop was slechts op een afstand van tien minuten lopen, waar de twee broers Ludo en Wim Avermaete en hun ouders Etienne en Flora ons verwelkomden. Ze runnen een boerderij met voornamelijk akkerbouwgewassen en een kleinere fruitboomgaard. Ze telen een aanzienlijke hoeveelheid aardappelen, maar ook wortelen en uien. Ook hier zien we een investering in moderne machines, hoewel er enige scepsis is tegenover de niet grondbewerkingspraktijken van hun buren.

Besproken onderwerpen

Alle boeren geloven duidelijk in de noodzaak om te moderniseren en te investeren in precisielandbouw. Dit is de enige manier om een grootschalig akkerbouwbedrijf te kunnen beheren. Bovendien helpt het ook om duurzamer te worden. De toename in duurzaamheid is tastbaar. Het maakt bijvoorbeeld een vermindering van het gebruik van pesticiden en kunstmest mogelijk. Zowel Stijn als Philippe zijn erg enthousiast over de grondbewerkingspraktijken, die de gezondheid van de bodem aanzienlijk hebben verbeterd.

Een ander onderwerp ter discussie was arbeid. Vooral bij het oogsten van fruit is arbeid een probleem. De arbeidskosten in de landbouw zijn de afgelopen decennia enorm gestegen, terwijl de productiviteit van de arbeiders in de boomgaard is gedaald. De lonen voor het werk zijn concurrentieel met studentenbanen, toch zijn jongeren niet erg enthousiast om op het land te werken. Stijn legt ons uit dat hij op piekmomenten bijna 100 mensen nodig heeft voor de oogst. Ze komen vaak uit Oost-Europa en je moet ze ook onderdak bieden. Wim en Ludo erkennen de uitdaging om gemotiveerde werkkrachten te vinden in de boomgaard. Seizoenarbeiders uit het buitenland halen is niet evident en brengt veel zorgen en administratie met zich mee. Dat is een van de redenen voor Stijn om in te zetten op mechanisatie.

Ook de toegang tot land werd besproken. In deze regio lopen de grondprijzen op tot 60.000 euro voor een hectare. Als er land verkocht wordt, is de concurrentie groot, niet alleen van boeren maar ook van mensen buiten de sector. Dit is een probleem dat we in heel Vlaanderen zien. Tienen ligt op slechts een paar kilometer van Wallonië, het Franstalige deel van het land. Maar zoals de boeren uitleggen, impliceert het kopen van of werken op gronden in Wallonië, een compleet andere administratie.

Naast vele andere onderwerpen hebben we ook gesproken over onderwijs. Het onderwijs voor boeren moet dringend verbeterd worden. Er zijn zoveel mogelijkheden, maar boeren aarzelen om deze toe te passen. Indien het onderwijs deze praktijken zou integreren, zou de jonge generatie er reeds mee vertrouwd raken en deze gemakkelijker toepassen wanneer ze de boerderij overnemen.

Toekomstbestendig?

Op alle drie de boerderijen spraken we over de toekomst. Hoe kijken ze vooruit? Stijn begrijpt dat Vlaamse boeren wegtrekken uit Vlaanderen en elders in Europa boerderijen starten. Zijn jongere broer verhuisde naar Duitsland waar hij een biologisch schapenbedrijf runt https://hofhubertusblick.com. Stijn vermeldt ook de enorme prijsverschillen in de grondmarkt. Zelfs in Frankrijk vind je gemakkelijk percelen voor minder dan 10.000€/ha. Wim en Ludo laten de vraag over de toekomst in het midden. We zien twee jonge meisjes – Wims dochters – spelen op de boerderij. Misschien zullen ze het ooit overnemen, misschien ook niet. Philippe, de jongste, is hoopvol. Zeker, er zijn veel hordes en uitdagingen voor de sector en de klimaatverandering zal de landbouw zeker blijven beïnvloeden, maar hij gelooft dat er een toekomst is voor boeren in Vlaanderen.

We sloten de dag af in De Hoorn, in Leuven, waar Guillermo kennis kon maken met de biercultuur van de universiteitsstad.

Deelnemers aan het bezoek

Tessa Avermaete, KU Leuven en inderdaad, ook kleindochter van Remi en Simonne

Philippe Avermaete en Nele Kempeneers, landbouwers

Ludo en Wim Avermaete, landbouwers

Stijn Avermaete, landbouwer

Clara Gambart, KU Leuven, Laboratorium voor Tropische Gewasverbetering

Theresa Gerber, KU Leuven, afdeling bio-economie

Margo Heremans, KU Leuven, afdeling bio-economie

Erika De Keyser, KU Leuven, afdeling bio-economie

Mertijn Moeyersons, KU Leuven, afdeling bio-economie

Riet Nijs, fotograaf

Guillermo Pena, CIAT

Lisa Van den Bossche, ILVO